Bu bölümde yangın ile ilgili detaylı ve bir o kadar faydalı bilgiler bulacaksınız. Yangın nedir ve yanma nedir bu basit bölümleri ele almadan direkt olarak önemli hususlardan giriş yapmak istiyorum. Yangın ile ilgili genel olarak bilgilendirme aynı bölüm içerisinde admin tarafından yayınlanmıştır. Ben de bir İtfaiye Gönüllüsü olarak bu konuda yanlış bildiklerimizi ve bilinmesi gereken önemli hususları detayları ile ele alıp bölüm bölüm sizlere aktaracağız.
Yangın Nedenleri:
1.Bilgisizlik
2.Dikkatsizlik ve İhmal
3.Tedbirsizlik
4.Sıçrama (Çevredeki Yangından Sirayet)
5.Sabotaj
6.Tabiat Olayları
7.Kazalar
Yangın Sınıfları:
A-B-C-D
ASınıfı Yangınlar:
Metaller dışındaki yanabilir katıların yangınlarını kapsar. Odun, ham mamul, tekstil madenleri, kağıt, saman ve pamuk gibi korlu yanan yanıcı maddelere ait yangınlardır. Bu yangınların bir kısmında yanma yüzeyseldir.
* Yanma, odun, kağıt, tekstil ürünlerindeki gibi katı yüzeylere olur.
* Alevli ve korlu yangınlar olup sabit yerde yanarlar.
* A sınıfı yangınlarda, yanan maddelerin kimyasal yapısına bağlı olarak çok yoğun karbon monoksit ve benzeri yanıcı, boğucu ve zehirleyici gazlar açığa çıkar
* Kor bütün A sınıfı yangınlarda ısı vericidir.
* Bu yangınlara müdahale daha kolaydır. Yanan yüzeyin söndürücü madde ile kaplanması ve oksijenle ilişkisinin kesilmesi yeterli olabilir.
* Rulo, kumaş, saman balyası, rulo kağıt, üst üste istiflenmiş malzemeler ve kömürde olduğu gibi içten yanmada olabilir. Bu noktada yangının nüfuziyeti önemlidir.
* Kolay şekil değiştirebilen kauçuk ve plastik gibi malzemelerin yangınların söndürülmesinde ayrı bir teknik gerekmektedir.
* Pahalı ve yerine konulması imkansız eşyaların yangınlarda (müzeler ve koleksiyonlar gibi) yan etkisiz ve tahrip etmeyen bir uygulama gerekir.
* Hassas elektronik sistemlerin kullanıldığı bilgi işlem ve benzeri yerlerde de yan etkisiz ve tahrip etmeyen uygulamalar yapılmalıdır.
* Su ile temas halinde parlama, patlama ve yanıcı gazlar açığa çıkaran katı madde yangınlarında doğru söndürme maddesi kullanılmalıdır.
B Sınıfı Yangınlar:
Yanabilen sıvıların sebep olduğu yangınlardır. Akaryakıt ve alkol bu sınıfa girmektedir.
Akaryakıt Yangınları:
Günlük hayatta kullanılan benzin, gaz yağı, motorin, uçak yakıtı ve fuel-oil, yeraltından çıkarılan ham petrolden elde edilmektedir.
Akaryakıt yangınlarının nedenleri:
* Açık kaplarda bulunan akaryakıtın buharlaşarak çevreden ateş alması.
* Temizlik nedeni ile benzin ve gazyağı gibi petrol ürünlerinin kullanılması sonucu oluşan buharların ateş alması.
* Akaryakıt tanklarının temizlenme amacı ile kapaklarının açılması sonucu çevreye dağılan buharların ateş alması.
* Akaryakıt buharlarının bulunduğu yerlerde çalışan motorlardan çıkan kıvılcımlarla temas etmesi.
C Sınıfı Yangınlar:
Yanabilen gazların sebep olduğu yangınlardır. Hızlı karışım ve hızlı yayılabilen tehlikeli yangın gruplarındandır.
C sınıfı yangınlar alevlidir ve patlama ile karşılaşma durumu bir hayli fazladır. Bu gruptaki gazların oksijenle teması küçük oranlarda olmalıdır, aksi halde patlama ve parlama şeklinde büyük yangınlara sebep olurlar. Örneğin; Benzin patlamaz. Ancak benzin buharı uygun karışım sonucu ısı ile karşılaştığında patlama meydana gelir.
LPG havadan ağır olduğu için zemine çöker, doğalgaz ise hafif olduğu için tavana çıkar.
Söndürme maddesi olarak KKT, CO2 kullanılabilir.
D Sınıfı Yangınlar:
Magnezyum, sodyum, potasyum, alüminyum gibi yanabilen metallerin yangınlarıdır. Bu tür yangınlar işleme sırasında oluşan çapakların yağla karışması ve daha sonra üst üste toplanarak basınç altında kalmaları sonucunda yağın ve kırıntıların ısınmasıyla meydana gelir. Korlu yangınlardır, alev oluşturmazlar.Ortalama 2000-2500 derece olduğu için D sınıfı yangınlara karşı su, CO2, KKT kullanılmaz. Yüksek ısıdan dolayı bu maddeler başka reaksiyonlara neden olurlar.
Söndürme maddesi olarak hafif metal söndürme tozları (D tozu) kuru kum ve döküm talaşı kullanılmalıdır.
Yangın Yerindeki Tehlikeler:
* Yangının büyüme hızı
* Yüksek sıcaklık
* Yangın bileşenlerinin yayılmaya olan etkileri
* Yangının safhalarındaki tehlikeler
* Gazların neden olduğu solunum zorluğu
* Patlama tehlikesi
* Çökme tehlikesi
* Elektirik tehlikesi
* Kimyasal tehlike
Yangının Büyüme Hızı:
Yangın geometrik olarak büyür. Bu nedenle olay yerinde bulunanlar ve yangına müdahale edecekleri çok hızlı hareket etmek zorundadır. Kapalı alanlardaki yangında ortalama ısı deperi birinci dakikadan sonra hızla artar. Isı 5 dakika sonra 555 dereceye ulaşırken alevler ortamı tamamen kaplar.
Yüksek Sıcaklık Tehlikesi:
Zamanlama ve sıcaklık orantısına bakıldığında;
5 dakika >555 derece
10 dakika > 660 derece
15 dakika > 720 derece
30 dakika > 820 derece
60 dakika > 927 derece
sıcaklık artışı ilk 5 dakikada hayli fazladır. Bu nedenle yangınlarda ilk dakikalar hatta saniyeler çok önemlidir. Isı 90 dakika sonra 985 dereceye ve 3 saat sonra 1090 derece ulaşmaktadır.
İnsan vücudunun sıcaklığa dayanabilme süresi;
65 derece > sınırlı bir süre
120 derece > 15 dk
143 derece > 5 dk
173 derece > 1 dk
Yangın Bileşenlerinin Yangının Yayılmasına Etkileri:
* Yanıcı maddenin cinsi
* Yanıcı maddenin miktarı
* Yanıcı maddenin dağılımı
* Oksijen ve havanın oranı
* Hava büyüklüğü
* Rüzgarın durumu ve şiddeti
* Isı transferi gibi faktörler yangının yayılmasını doğrudan etkilemektedir.
Yangın Safhalarındaki Tehlikeler:
Yangının başlangıç, gelişme ve sonuç safhalarında, farklı davranış biçimleri ve tehlikeler oluşturmaktadır.
Başlangıç Safhasında Alev Dili Tehlikesi: (Flame-over)
Başlangıç safhasında oksijen yeterli ama ısı yetersiz olduğundan tam yanma olmaz. Yarım yanmış gazlar, kendi sıcaklıklarından yükselip dolaşırken, uygun oksijen+sıcaklık oranını buldukları yerde kısa süreli alev dili (flame-over) şeklinde yanarlar. Başlangıç safhasında eğilerek hatta çömelerek yangına müdahale etmek gerekiyor.
Denge Safhasında Tüm Eşyaların Birden Tutuşma Tehlikesi: (Flash-over)
Denge safhasında ısı ve oksijen yeterli olup ortamda duman azdırve neredeyse tam yanma olmaktadır. Yükselen sıcak hava konveksiyonla odada dolaşarak bütün yanıcı maddeleri tutuşma sıcaklığına yükseltir ve bir anda tüm maddeler tutuşur. (Flash-over) Müdahale edenler alevlerin ortasında kalma tehlikesiyle karşı karşıya kalırlar. Bu durumda yangına, temkinli ve soğutarak ilerleyerek veya dışarıdan müdahale etmek gerekiyor.
Sıcaklık Tütme Safhasında Yangın Patlaması: ( Backdraft)
Sobanın gece uyutulmasına benzeyen ve korlaşma safhası da denilen bu safhada, ısı yüksek, ilerleyen yangın azalttığı için oksijen yetersiz ve yarım yanma yani sıcak tütme devam etmektedir. Oda basınçlı bir şekilde yarım yanmış gazlar tarafından doldurulmuştur. Kapı ve pencere açıldığında oksijen girerek patlamaya (backdraft) neden olmaktadır.
Bu durum yangına müdahale eden kişiler için en büyük tehlikedir. İslerden kararmış camlar, alev azlığı, duman çokluğu, kapının çok sıcak olması, aralıklardan puflayan duman ve homurtular, yangın patlamasının (backdraft'ın) habercisidir. Yangına müdahale edenler backdraft öncesini tespit etmeli ve olay yerine kapı ve pencereden direkt girilmemelidir. Tek katlı binalarda ise ilk önce çatıdan gaz tahliyesi (ventilasyon) yapılmalıdır. Yangın patlama tehlikesinin habercisi olan bulgular araştırılmadan yanan mekana girilmez.
Elektirik Tehlikesi:
Yangın yerindeki elektirik kaçağı, yangına müdahale eden kişiyi tehdit eden en büyük tehlikelerden biridir. Yangına müdahalede en büyük silah sudur ve su da elektiriği iletir. Dolayısıyla su sıkarken çarpılma veya dokunarak çarpılma riski hayli yüksektir.
Elektiriğin Tehlike Sınıflandırması:
*0-65 Volt: Tehlikesizdir. İnsan vücudu bu gerilime dayanabilir.
* 66-1000 Volt: Tehlikeli alçak gerilim.
*1001 Volt ve üzeri: Tehlikeli yüksek gerilim.
Elektirik yangınlarında müdahale maddesi ve müdahale mesafesi:
CO2 > Alçak gerilimde 1 mt Yüksek gerilimde 5 mt
KKT (BC tozu) > Alçak gerilimde 1 mt Yüksek gerilimde 5 mt
KKT (ABC tozu) > Alçak gerilimde 1 mt Yüksek gerilimde - - -
Ayrıca elektirik yangınlarında ve özellikle elektirik panosu yangınlarında kesinlikle söndürmede su kullanılmamalıdır. Bu tip yangınlarda sadece el altında en çok bulunan KKT (Kuru Kimyasal Toz) kullanılmalı. Elektirik yangınlarında sadece İtfaiye personeli temkinli bir şekilde ve özel pürüvize söndürme lansı kullanarak ve aralıklı su serpme yöntemi ile müdahale edebilir. Dışarıdan bir kişinin su ile müdahale etmesi durumda akıma kağılma ihtimali yüksektir.
Gönüllü İtfaiyeci TA4TC